Gedurende de tweede wereldoorlog zijn er op de diverse strijdtonelen in Europa en ver daarbuiten heel veel zaken voorgevallen. Zowel uitgevoerd door geallieerden, het verzet, als de bezettingsmacht. Elke week besteden we aandacht aan een gebeurtenis uit de oorlogsjaren die in dezelfde week gebeurde als waarin we nu leven. 

WEEK 1 2023     Week 1 1941

Roosevelt kondigt de bouw van de Liberty schepen aan.

In 1940 stevende Engeland, ondanks hun klinkende zege tijdens de slag om Engeland, af op een enorm drama wat op langere termijn de ondergang kon betekenen voor het land en de vrijheid in gevaar bracht. De Duitse U-boten brachten op de zeeën de koopvaardijvloot van de Engelsen slag op slag toe. Zij zonken sneller koopvaardijschepen dan Engeland ze kon bouwen. Om het verlies te compenseren ging er een order uit naar Amerikaanse werven om 60 koopvaardijschepen te bouwen in de Oceanklasse, zoals de Engelsen al hadden. Echter, Amerika had in 1936 de Merchant Marine Act aangenomen. Deze wet had als doel:

• voldoende schepen beschikbaar om de binnen- en buitenlandse goederenstromen te vervoeren;
• voldoende capaciteit om aan de militaire transportbehoefte te voldoen in tijden van crisis of oorlog;
• de schepen varen onder Amerikaanse vlag dan wel zijn Amerikaans eigendom;
• de schepen zijn modern en veilig, worden gebouwd door Amerikaanse werven en zijn voorzien van voldoende bemanning.

Om alle doelen te behalen stapte de Amerikanen over van het bouwen van schepen naar het produceren van schepen. Bijvoorbeeld waar eerder klinknagels werden gebruikt voor het bouwen werden nu lassen gebruikt. Dit bespaarde al 33% op arbeidskosten en het proces ging veel sneller. Het bouwen van een Liberty ging zo snel dat men in staat was om in 42 dagen een schip te bouwen. Scheepsbouwer Henry J Kaiser lukte het om  een record te vestigen met de bouw van de Robert E. Peary, die 4 dagen en 15 1/2 uur na het leggen van de kiel te water gelaten werd. Toen Roosevelt te horen kreeg van de order van de Engelsen besloot hij na overleg Libertyschepen te gaan leveren. Engelandhad weinig keuze, zij stonden met de rug tegen de muur en het lend and lease pact maakte een snelle levering mogelijk. 

De eerste Libertyschepen hadden last van scheuren in de romp en het dek, en enkele gingen op zee verloren als gevolg van deze gebreken. Gedurende de  Tweede Wereldoorlog waren er bijna 1500 gevallen van ernstige breuken bij twaalf, meerdere types schepen. Van deze types braken drie Libertyschepen onverwacht in tweeën. De oorzaak werd gezocht bij de scheepswerven, waar de schepen met grote haast waren gebouwd, vaak door onervaren werklieden en met gebruikmaking van nieuwe lastechnieken. Later werd echter aangetoond dat de breuken het gevolg waren van de eigenschappen van het gebruikte staal. De schepen waren vaak zwaar overbeladen en een aantal problemen ontstond tijdens of na zware stormen die ieder ander schip ook in gevaar zouden hebben gebracht. Het Victory-schip de opvolger van het Libertyschip, was sterker en minder stijf, zodat het minder last had van metaalmoeheid. 

Week 52 2022     Week 52 1944

Het bloedbad van Bande

Het Bloedbad van Bande was een van de oorlogsmisdaden bedreven door de Duitsers tijdens het Ardennenoffensief.                                    Op 24 december 1944 doodden ze in het Belgische dorpje Bande 34 onschuldige jongemannen met een nekschot. In september1944 voerde het verzet verschillende acties uit in Bande en staken bewoners al vóór de daadwerkelijke  bevrijding de Belgische vlag uit. Op 5 september viel het geheime leger een Duitse motorfiets met zijspan aan en doodde drie soldaten. Als reactie verwoestten SSer`s 35 huizen aan beide kanten van de N4 met brandgranaten, alvorens het dorp op 8 september te verlaten.

Tijdens het Ardennenoffensief kregen de Duitsers Bande op 22 december weer in handen. De Duitse troepen werden gevolgd door een speciale eenheid van zo'n 25 personen met uniformen van de Sicherheidsdienst. Wat de dorpelingen niet wisten, was dat deze eenheid opdracht had een bloedbad aan te richten. Die zondag - het was Kerstavond - dreven ze 70 mannen bijeen naar een afgelegen zaagmolen, waar ze werden ondervraagd over de verzetsdaad van enkele maanden eerder. Uit deze groep werden 33 jongemannen geselecteerd, die in het donker naar het uitgebrande Café de la Poste langs de N4 werden gebracht. Ze werden in twee rijen opgesteld langs de weg en dienden een voor een het huis binnen te gaan om van kortbij te worden doodgeschoten. Toen het de beurt was aan Léon Praile, sloeg hij zijn bewaker en kon hij zich uit de voeten maken in de besneeuwde bossen. De volgende dag vermoordde de eenheid op dezelfde plek nog twee onschuldigen uit Roy.

Bande werd op 10 januari 1945 opgegeven door de Duitsers en de volgende dag voor de tweede keer bevrijd. De eersten die aankwamen vanuit Bure waren een groepje paracommando's (Britten van het 9th Battalion Parachute Regiment en Belgen van de SAS). Ze kregen de met planken afgedekte kelder met de gedumpte slachtoffers te zien. Tot hun afgrijzen ontdekten ze de bevroren lijken die met een kogel in de nek of in het hoofd waren afgemaakt. De jongste was 17 jaar en de oudste 32. Terwijl ze verder trokken om hun opdrachten uit te voeren, arriveerde het eerste Canadese parachutisten bataljon. Legerfotografen legden de gruwelijkheden vast en de ongelukkigen kregen een behoorlijke begrafenis.

Week 50 2022    Week 50 1941

De Nederlandse onderzeeër HR.MS O 16 welke werd gebouwd in de jaren dertig in Nederland. De onderzeeër  werd in 1939 toegevoegd aan de Nederlandse onderzeebootdivisie die gelegerd was in Nederlands-Indië. Thuishaven in Nederlands-Indië was Tandjong Priok.

In september 1940 voerde het schip een konvooidienst uit naar Mozambique, er waren berichten waren dat er een Duitse jager actief was in dat gebied. Eind 1941 werd O16 samen met de K XVII en K XVIII ingedeeld bij de eerste divisie van het onderzeebootflottielje. De O 16 stond vanaf dat moment onder commando van Luitenant ter zee I Bussemaker, die tevens flottielje commandant was. Eind van november 1941 werd de O 16 overgeplaatst naar Sambas aan noordwestkust van Borneo. Op 1 december werd besloten de 1e divisie van het onderzeebootflottielje onder Brits commando te plaatsen. Als gevolg van dit besluit werd de O 16 samen met de K XVII overgeplaatst naar Singapore.

Vanuit Singapore moesten de O 16 en K XVIII patrouilles uitvoeren in de Zuid-Chinese Zee. Op 6 december vertrok men voor een eerste patrouille uit de haven van Singapore. Een dag later, op 7 december, verklaarde Nederland de oorlog aan Japan. Daardoor werd het een oorlogspatrouille. De O 16 wist de volgende Japanse troepentransportschepen te beschadigen:.  Ayatosan Maru (9788 ton), Sakura Maru (7170 ton)  Ayatosan Maru (9788 ton) De HR.MS O 16 bracht de volgende schepen tot zinken: Tosan Maru (8666 ton), Asosan Maru (8812 ton), Kinka Maru (9306 ton)De terugtocht naar Singapore werd de O 16 noodlottig: het schip voer op 15 december 1941 rond 02:30 uur op een Japanse zeemijn, in de Golf van Siam. Door de ontploffing die deze zeemijn veroorzaakte zonk de onderzeeboot en kwamen                                            41 van de 42 bemanningsleden om het leven. Vijf zeelieden die zich bij de explosie aan dek bevonden probeerden zich gezamenlijk zwemmend in veiligheid te brengen. Alleen kwartiermeester Cornelis de Wolf is dat uiteindelijk, na 38 uur in het water doorgebracht te hebben, gelukt.

 Week 49 2022     Week 49 1941

Nacht und Nebel

7 December 1941 is in veel opzichten een bijzondere datum in de tweede wereldoorlog. Het is de dag waarop Rommel het beleg van Tobroek opgaf en zich terugtrok op Gazala. En natuurlijk is het de dag waarop Japan Amerika de oorlog in trok door Pearl Harbor aan te vallen.          Deze gebeurtenis zou cruciaal blijken voor het verloop van de tweede wereldoorlog.

Deze dag was ook de dag waarop in opdracht van Hitler veldmaarschalk Wilhelm Keitel de speciale strafklasse Nacht und Nebel van start liet gaan. Deze strafklasse was er op gericht om verzetsmensen te kunnen arresteren en deze geruisloos en spoorloos te laten verdwijnen.  De Gestapo, de geheime staatspolitie van de Nazi`s kreeg alle vrijheid om elke persoon die ook maar verdacht werd van activiteiten tegen het rijk te arresteren. Het geruisloos laten verdwijnen betekende heel vaak dat arrestanten naar twee speciaal opgezette concentratiekampen werden overgebracht. In de kampen Natzweiler-Struthof en Groß-Rosen  werden de arrestanten gedwongen onder barbaarse omstandigheden slavenarbeid te verichten tot de dood er op volgde. Deze kampen werden door de SSer`s aangeduid als “negentig dagen” kampen omdat gevangenen na 90 dagen niet meer in leven zouden zijn. Groß-Rosen wordt van de grote concentratiekampen gezien als een van de wreedste kampen, aangezien de kans om het te overleven aanzienlijk lager lag dan in veel andere kampen.

Voor de meeste gevangenen die via Nacht und Nebel hier terecht kwamen betekende de 90 dagen meestal slechts enkele weken.